Amstelveen - Er wordt, zoals bekend, met man en macht gewerkt aan de vernieuwing van Rijksweg A9 tussen Badhoevedorp en Holendrecht (A9BAHO). Naast een verbreding van rijbanen, de aanleg van een verdiepte ligging, de realisatie van drie overkappingen en het plaatsen van nieuwe geluidsschermen, maakt ook de aanleg van een nieuwe wisselbaan een belangrijk onderdeel uit van de maatregelen die in opdracht van Rijkswaterstaat worden uitgevoerd door aannemer VeenIX. ‘De wisselbaan is een rode draad in het weguitbreidingstraject Schiphol-Amsterdam- Almere (SAA), waar het A9BAHO-project onderdeel van uitmaakt,’ zegt Lammert Postma, omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat. Hij vertelt alles over het nut en de noodzaak van de extra wisselbaan op de A9.
In de eerste plaats, wat is een wisselbaan?
‘Het is simpelweg een extra rijstrook (of twee) in het midden van de snelweg die in de spits in één richting wordt opengesteld. In 1993 werd in Nederland de eerste wisselbaan in gebruik genomen tussen Muiden en Diemen, in eerste instantie als carpoolwisselstrook. Alleen voertuigen die carpoolers bij zich hadden mochten de strook aanvankelijk gebruiken, maar dat hield juridisch geen stand. In september 1994 werd de wissel strook opengesteld voor alle auto’s. De wisselbaan is sindsdien een beproefd concept gebleken om de verkeersdruk te reguleren.’
Hoeveel wisselbanen zijn er in Nederland?
‘Inmiddels telt Nederland vier wisselbanen. Bij de Coentunnel in Amsterdam, bij de Spijkenisserbrug in Spijkenisse, bij de Algerabrug in Capelle aan den IJssel en dus de wisselbaan tussen knooppunt Gooimeer (Hogering Almere) en knooppunt Diemen op het traject A6-A1-A9, die 2 rijstroken telt. Straks wordt deze wisselbaan uitgebreid met 1 rijstrook tussen Diemen en Ouderkerk aan de Amstel. Het is dan met voorsprong de langste wisselbaan van Nederland, met een lengte van circa 24 kilometer.’
Waarom een wisselbaan op de A9?
‘Door de aanleg van een wisselbaan kan meer verkeer verwerkt worden en dat levert pure tijdwinst op voor weggebruikers. Ook vraagt een wisselbaan minder ruimtebeslag dan dat er aan beide zijdes een extra rijstrook zou worden gerealiseerd. Ook al is het maar één rijstrook die wisselend in één richting open is, de wisselbaan kan straks 2440 auto’s per uur afwikkelen. Je kan het voor verkeer van en naar Amstelveen zien als een soort express lane in de spits. Je kan er bij knooppunt Diemen op of af, maar hoe verder je moet, hoe meer tijdsvoordeel het oplevert.’
Waar kunnen weggebruikers straks op de A9 de wisselbaan op en af?
‘De in- en uitrit van de nieuwe wisselbaan komt te liggen ter hoogte van Ouderkerk aan de Amstel, grofweg tussen Elsenhove in Amstelveen en de Ouderkerkerplas in Ouderkerk. In de ochtendspits zal de wisselbaan worden opengesteld voor autoverkeer vanuit ’t Gooi/Almere richting Amstelveen/Amsterdam en in de avondspits vanuit Amstelveen/Amsterdam richting ’t Gooi/Almere.’
Dus de wisselbaan is straks alleen in de spits open?
‘In principe wel, maar de wisselbaan kan ook worden ingezet als het plotseling heel druk wordt op de weg, bij voorbeeld in weekenden als veel mensen terug naar huis gaan van een dagje recreatie. Als de intensiteit erom vraagt kan de wisselbaan dus worden open gesteld, maar per saldo zal de wisselbaan alleen in de spits worden opengesteld.’
Hoe werkt dat precies, een wisselbaan openen en sluiten?
‘Er komt veel technologie en complexe software bij kijken. De intensiteit van het weggebruik wordt gemeten via elektronische lussen in het wegdek. Als de wisselbaan opengesteld moet worden mag deze natuurlijk alleen in één richting open en is het noodzaak dat er geen verkeer van de andere kant komt. Er zitten strenge beveiligingsmechanismen in. De bediening wordt verzorgd door de verkeerscentrale in Velsen. Vanwege de strenge veiligheidseisen gaat er, voordat de wisselbaan in gebruik kan worden genomen, een bijzonder intensief testtraject aan vooraf.’
Is het gebruik van een wisselbaan met 1 rijstrook wel veilig?
‘Ja, een wisselbaan is relatief veilig. Dat komt omdat alleen personenauto’s (en motoren) gebruik mogen maken van de wisselbaan, waardoor over het al gemeen een homogene verkeersstroom ontstaat. Gebruikers worden minder afgeleid en wisselbanen worden veel gebruikt door weggebruikers die vaak dezelfde route rijden en daardoor er varen zijn. Dat zorgt voor een gelijkmatige doorstroming. En mocht er een pechgeval zijn, dan is de wisselbaan breed genoeg om eromheen te rijden.’
Wordt er nu al gebouwd aan de nieuwe wisselbaan?
‘Zeker, volop. Bij knooppunt Holendrecht is al een fly-over (een lange betonnen constructie die over andere snelwegen heengaat en meestal toegepast wordt in een knooppunt) over de A2 gebouwd en daar wordt nu gewerkt aan een dive-under (een soort verdiepte bak waarin de wisselbaan onder een toerit en een rijbaan door gaat) bij de A9. Die fly-over en dive-under zijn noodzakelijk om de middenberm van de A9 (waar de wisselbaan komt te liggen) te bereiken. Met de aanleg van de Gaasperdammertunnel bij Amsterdam is al volop rekening gehouden met de nieuwe wisselbaan. De Gaasperdammertunnel heeft zelfs een aparte tunnelbuis, die al uitvoerig is getest. Die nu nog ongebruikte tunnelbuis ligt samen met de fly-over te wachten om straks aangesloten te worden op de wisselbaan die we nu bij Ouderkerk aan de Amstel aan het bouwen zijn. Als de wisselbaan straks operationeel is, zal dat zorgen voor een capaciteitsuitbreiding van 50 procent voor doorgaand verkeer van en naar de A1.’
Tot slot, wanneer is de wisselbaan klaar?
‘De verwachting is dat de wisselbaan eind 2026 gereed is. Dat is net wat eerder dan dat de verdiepte ligging bij Amstelveen voltooid is (2027), maar weggebruikers moeten dus nog even geduld hebben.’
Lammert Postma
Dit artikel verscheen eerder in de mei-editie van AmstelveenZ Magazine, nummer 88.
